کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 248

پا شدن-از جا برخاستن
دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن
از زبان افتادن-لال شدن

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته
پا شدن-از جا برخاستن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

 

خام عقلی-حماقت-دیوانگی
پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن
پیش بینی کردن کار یا شخصی
پشت-نسل-فرزندان

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

چاشته بندی-ته بندی

چند مرده حلاج بودن-چه اندازه جسارت و توانایی داشتن

 

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

خایه دار-با جرات-شجاع

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

چوچول باز-دغل-بی حیا

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال
پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

آتش از چشم کسی گرفتن-ترسانیدن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

 

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

جُستن-چیز گمشده را یافتن

خاطر داشتن-به یاد داشتن

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

چس خور-آدم خسیس-بخیل

راست رو-رو به رو-مقابل

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن
باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

ازدست‌رفته-عاشق

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

 
بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

دور از شما ب-لانسبت

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

اجابت کردن معده-قضای حاجت

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

آمدن-آغاز به کاری کردن

دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

رده-حرف زشت یا نامربوط

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد
پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن
پاسور زدن-پاسور بازی کردن
به لج انداختن-به لجاجت انداختن

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

دلقک بازی-مسخره بازی

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

 

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

آواز شدن(شهره شدن)

 

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی
دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

به درک- به جهنم

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

خنگ-نادان-ابله-کودن

 

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

تخم شر-مردم آزار- شرور

بده بستان-داد و ستد-معامله
بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

 

رخصت خواستن-اجازه خواستن

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

خاصه تراش-آرایشگر مخصوص بزرگان

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

ته بر کردن-از ته بریدن

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)
زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن
انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

 

چاشته بندی-ته بندی

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان
زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن
پوز زدن-دهان زدن

حمله-بیماری غش-صرع

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

بر وفق-مطابق-موافق

 

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

پر روده-پرچانه-روده دراز

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر
جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

 

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی
بند کردن-محکم کردن

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

 

 

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

تیر کردن-نشان کردن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو
 

 

پُر توپ-خشمگین
پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

خلا-مستراح

 
از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

تو پوزی-تو دهنی

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

بی شوخی-جدا-بدون شوخی
پیش رس-زود رس

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن
تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت
 

چغل خور-سخن چین

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

خانم آوردن-پا اندازی کردن

 
زبانی-شفاهی

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

ترک بیلمز-آدم نادان
پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن
آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن
بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
چراغ الله-نگا. چراغ

پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

 

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار
جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

آتشی-تندخو-زودخشم

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)
چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد
از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

 

 

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

چشم کار کردن-دیدن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

زهره آب شدن-سخت وحشت کردن-از وحشت به حال مرگ افتادن

 

 

تنبل خان-تن پرور

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

پُر توپ-خشمگین
به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

دله دزدی-عمل دله دزد
آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

چای کار-کشت کننده ی چای

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است

پزا-زود پخت شونده

زمخت گفتن-دشنام دادن-سخنان درشت گفتن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت
خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

خنکای صبح-سحرگاه

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

خایه-بیضه-جرات

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

زار-نا به سامان-خراب-بد
دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

ترش ابرو-عبوس
تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن
انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

 

افتاده(فروتن، متواضع)

بابت-مورد-زمینه-موضوع

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

 

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

چیز فهم-عاقل و فهمیده

 

زیر زانویی-رشوه ی مختصر و نهانی

خاصه تراش-آرایشگر مخصوص بزرگان

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

چین و خم-پیچ و تاب

پل خر بگیری-محل آزمایش-جایی که گریز از آن ممکن نباشد

 

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی
در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

 

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال
چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

 

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

چین و چوروک-چین و شکن

 

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

انسان بودن-شریف و درست بودن

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است