فهرست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری قسمت سیزدهم

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)
آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.
به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

زرت و زورت-زرت و پرت

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

 

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

رشته فرنگی-ماکارونی

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

تر و فرز-چست و چابک

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

 

رمباندن-خراب کردن

چاره ساز-خداوند

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

 

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

 

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

چوب الف-نشانه ای که با کاغذ می سازند و لای کتاب می گذارند-لاغر و باریک

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها
خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

 

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

البرز(بلندقامت، دلیر)

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن
روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

 

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

آکله فرنگی-سیفلیس

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

خود را خوردن-رنج بردن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله
تعطیل بردار-تعطیل شدنی

 

 

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی
بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)

 

خوش قواره-خوش اندازه-متناسب

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

 
چروک انداختن-چین انداختن

دست دادن-پیش آمدن

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن
پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

راپرت-گزارش-خبر

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

حیوونی-نگا. حیوانکی

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

 
خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

چینی بند-چینی بند زن

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

جز و ولز-نگا. جز و وز

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

 

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار
دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق
چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

خدا به دور-پناه بر خدا

جوشانده-دارویی که آن را در آب می جوشانند و عصاره ی آن را به بیمار می دهند
پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته

دراز کش-افتاده-خوابیده

دست و پا کردن-فراهم آوردن

 

 

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
حرف شنو-سر به را-مطیع
حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

 

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

جاده کشیدن-راه درست کردن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

خانه یکی-صمیمی و یکدل

 

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

انگشت‌شمار(کم، معدود)

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی
دست خدا به همراه-در پناه خدا

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

پر بدک-خیلی بد
 

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

آب آتش مزاج(می سرخ)

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

بی فک و فامیل-بی کس و کار
آبدست-ماهر-استاد

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

جای سفت-وضعیت سخت

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

 

 

پروار-فربه-چاق

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن
زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

پشتی-بالش-حمایت

حلال زاده-پاک و نجیب

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن
چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

چراغ باران-چراغانی

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن
زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

آهوی خاور-آفتاب

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

پر پر کردن-نزدیک شدن بلا

 

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

رشته فرنگی-ماکارونی
به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

خاک برگ-برگ خشک خرد شده

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

حاشیه دار-کناره دار

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

 

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

 
جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

ز ِله-ستوه-عجز

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

رو آب انداختن-فاش کردن-آشکار کردن

بَر و رو-قد و قامت-چهره

 

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی
در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن

خرج راه-هزینه ی سفر

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

 

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن
آتشی-تندخو-زودخشم

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن
چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

دلداری دادن-تسلی دادن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب
جیغ و ویغ-داد و فریاد

تعطیل بردار-تعطیل شدنی

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

جوشی شدن-عصبانی شدن

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

 

انگشت کردن-انگشت رساندن

 

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

جزاندن-آزار و اذیت کردن

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

پا سوز-عاشق شیفته

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد
بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه
اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

چرس رفتن-حشیش کشیدن

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

بازرسی-بررسی و کنترل
خارج از محدوده-بیرون از شهر که شامل خدمات شهرداری نمی شود
با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

دست و بال-دور و بر-اطراف

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

روی سر گذاشتن و حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را در حق کسی نشان دادن

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن
دلچسب-دلپذیر-مقبول

دله دزدی-عمل دله دزد

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

حال و بار-وضع زندگی

پنزر- پندر

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن
رشوه گیر-رشوه خوار

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

 

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

حساب و کتاب-نگا. حساب کتاب
جوغ-جوی آب
اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

 

 

چتوَل-یک چهارم

خبر داغ-خبر بسیار مهم

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

 

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

چِخی-سگ

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

اخم و تخم-ترش‌رویی-کج‌خلقی

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک
اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله
آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

زردنبو-زردمبو
تنبان درآر-بی حیا-دریده

چَخ چَخ-عیش و عشرت

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

 
پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن
روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن
از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن
چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن
از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

خاک بر سری-بی آبرویی

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن
پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد

 
آب آتش زده-اشک

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

 
اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن