بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 157

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

رج کردن-رج بستن

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

چَک-سیلی-کشید

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)
 

رودرواسی-رودربایستی

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

 

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

چپری آمدن-زود آمدن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

بنا کردن-شروع کردن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

خرده قرض-بدهی اندک

 
ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

چنار عباس علی-متلک بد

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

چماق-چوبدست-گرز

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

روی خود کشیدن-رو کشیدن
دق مرگ-دق کش

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

چراغان شدن-جشن گرفتن

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

از کمر افتادن-از خستگی زیاد از کار افتادن-ناتوان شدن در امر جنسی
آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن
به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن
بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد
 

حشری-شهوت ران-پر شهوت

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن
اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

روی خود کشیدن-رو کشیدن

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

جایی-مستراح-توالت

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن
 

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن
جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

اهل دود(سیگاری)

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

 

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند
البرز-بلندقامت-دلیر

بستری-خوابیده در بستر-بیمار
پر و پخش-پراکنده

چه غلط ها !-چه فضولی ها !
بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

 

آدم‌قحطی(کمیابی آدم های کارآمد)
چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

 

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

 

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن
دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

جاهل-جوان-نادان
جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

 

رومیزی-منسوب به میز

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

خر زور-نیرومند-پرزور

جُم خوردن-تکان خوردن-برای انجام کاری آماده شدن

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز
دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

پیراهن عثمان کردن-بهانه قرار دادن

دال-خمیده-کج

تِر زدن-خراب کردن کار

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

انداختنی-جنس نامرغوب

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

پروار-فربه-چاق
افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن
بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

 

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

اسکلت‌بندی(طرح‌ریزی، زیرسازی)
خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

ارباب حجت-اهل منطق

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

آخِی-صوتی برای تاثر یا شادی

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

 
پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف
بالینی-کلینیکی

 

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن
چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

 
اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

دور از جناب ب-لانسبت

باجه-جای بلیت فروشی
از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)
دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن
زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

(به زبان کودکان) زخم شدن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج
دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

آتش بی‌باد-ظلم-می

 
اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند
بلا به دور-بلاها دور باد
راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

 
اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

 

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

جزوه-کتابچه-دفترچه
مال دنیا

 

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

 

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

چاک کردن-نگا. چاک دادن

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند
جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

اجاق-دودمان

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

پَخ خوردن-تیزی چیزی

جیک-صدا-آواز

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور
خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

زهره کردن-بسیار ترساندن

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

به پیسی افتادن-دار و ندار خود را از دست دادن-فقیر و بیچاره شدن

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن
تک و تو-توان و قدرت-شتاب

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

چشم و چار-چشم-دید-بینایی
بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان
ترید- تلیت

خرج راه-هزینه ی سفر

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

خارج از حد-بیش از اندازه

بی اشتها-بی میل به غذا

حرف گوش کن-حرف شنو

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

خوش بنیه-سالم و قوی

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

 

خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 
ترکه-آدم باریک و بلند

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

خیابان گز کردن-ول گشتن

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

چنگک شدن-چنگ شدن

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

آهو چشم-معشوق-شاهد

خوش گوشت-آن که زخم تن او زود بهبود می یابد-خوش ادا-خوش اخلاق
چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

دو به هم زن-دو به هم انداز

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

حضوری-رو در رو

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

آشنا روشنا-دوست آشنا

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

حمامی-گرمابه دار

 

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

 

تب و تاب-سوز و گداز

 

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها
دایه-زن شیر دهنده-قابله-پرستار بچه

راست روده شدن-اسهال گرفتن
چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

 
 

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

خرج راه-هزینه ی سفر

چس خوری-خست-بخل

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

رو پنهان کردن-خود را مخفی کردن
حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

 
جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

 

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن
بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

حق البوق-رشوه

چوچول باز-دغل-بی حیا

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

 

دل رحم-مهربان

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

باجناغ-دو مرد که دو خواهر را به زنی گرفته باشند-همریش

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن
آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

رده-حرف زشت یا نامربوط

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

 

پول چای دادن-انعام دادن

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن
زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

دهنه سرخود-بی بند و بار
زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

مال دنیا

حمله کردن-یورش بردن

 
آخرین تحویل-قیامت
 

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی
جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

 
دلال محبت-پا انداز-خانم بیار

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن
پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

جامهر گذاشتن-مهری که به نشانه ی مشغول بودن در جایی بگذارند

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

 
حقه زدن-فریب دادن
دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

چین و چوروک-چین و شکن

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن
حمله-بیماری غش-صرع
بده اون دستت-آی زکی !

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند
حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز
چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

پوست کنده-رک و بی پرده

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم
پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی
خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

چُر-ادرار
خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

 

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

تخم چشم-مردمک چشم

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت

دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

آب تاختن-پیشاب کردن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

دخالت کردن-در آمدن در کاری
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی
 

دل آمدن-به چیزی تن در دادن