فهرست فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت چهارم

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

 

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

 
بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت
بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !
دلداری دادن-تسلی دادن
آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))

تشریف داشتن-حضور داشتن
 

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط
آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی
رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن
پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد
به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند
جگر پاره-فرزند-جگر گوشه
دست مزد-اجرت-مزد کار

 

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن
به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن
چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

این کلاه آن کلاه کردن-قرضی را با قرض دیگری پرداختن-از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن-کلاه تقی را سر نقی گذاشتن
دست دادن-پیش آمدن

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

به هم زدن-قطع رابطه کردن

چشم کردن-چشم زدن

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

 
چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد
چایمان-سرما خوردگی

 

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

پیشواز رفتن-به دیدار کسی شتافتن-پیش از آغاز ماه رمضان روزه گرفتن
دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

 

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

 

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن
رضا شدن-راضی شدن

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

بَهمان-فلان

 

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

بنا-قرار

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش
از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک
 

چاک کردن-نگا. چاک دادن

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

 
پِرک-بوی ترشیدگی-بوی ماندگی

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن
ختم شدن-پایان گرفتن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

ژوری-هیئت داوران

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز
 

 

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

 

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن
چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن
اهل نشست(تارک دنیا، گوشه‌نشین)
تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

حالا حالاها-مدت دراز

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

چشم واسوخته-چشم برتافته

آب به ‌زیر کسی آمدن-سراسیمه شدن

آتش بی‌باد(ظلم، می)

خرده کاری-کار جزیی

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

بوق سگ-بسیار دیر وقت

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

بند آمدن-متوقف شدن

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

در هم لولیدن-توی هم رفتن

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

 

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد
خیابان گز کردن-ول گشتن

 

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

انداختنی(جنس نامرغوب)

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)
دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

دست کردن-دست فرو بردن

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

جگری-به رنگ جگر

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

بچه ی-اهل ِ

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

 
پاک-به کلی-یکسره
زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

 

چپه-کجی به یک سمت

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

جوشیدن با کسی-با کسی انس و الفت گرفتن-با اخلاق کسی جور درآمدن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

چلچلی-دیوانگی-بیعاری

باجی-خواهر-زن ناشناس

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

چیله-هیرم-خاشاک

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

تره بار-میوه ها و سبزی ها

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

 

پیه آوردن-چاق شدن

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن
به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

ته ریش-ریش اندک

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

خرسک-نوعی فرش

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)
حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

 

 

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

 

از ته دل(از سر صدق و صفا)
 

اجابت کردن معده(قضای حاجت)
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

 

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

 

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

دسته جمعی-باهم-گروهی

جُم خوردن-تکان خوردن-برای انجام کاری آماده شدن
از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن
ذلیل مرده-ذلیل شده
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

حُقه-زرنگ و ناقلا

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

تخت سینه-وسط سینه
دستمال به دست-چاپلوس-متملق

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

 

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها
بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن
به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن
رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال
انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

تا-توانایی

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

توالت کردن-آرایش کردن

به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

 

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

 

خانه خمیر-نگا. خانه خراب

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

چشم زاغ-بی شرم

پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

 

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

 

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

روغن داغ-روغن گداخته

چپه-کجی به یک سمت

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

پیش افتادن-جلو زدن-سبقت گرفتن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

 
چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان
با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

چراغ الله-نگا. چراغ

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

راست و ریس-موانع و معایب

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

 

آب و رنگ(طراوت و شادابی)
چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

 

تردستی-مهارت-شعبده بازی

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری
رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

زبون-حقیر-توسری خور

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

به سر دویدن- با سر رفتن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

ارزانی-بخشیدن-دادن
ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن
چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی
خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

 

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

چشم و ابرو-زیبایی چهره

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

درز را آب دادن-از راه به در شدن

بی بو و بی خاصیت-کسی که سود و زیانی ندارد

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است
از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار

دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن

 

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

دستی-به عمد-از روی تعمد

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

جملگی-تمامن-سراسر

 

چهار چوب-محدوده-قاب

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

پخش-پراکنده

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

آب شیراز-شراب